Làng Lại trì có một đình, một đền, một chùa, một tư văn, một đàn tư võ, một đàn Tiên Nông. Tất cả các thiết chế tín ngưỡng trên đều được xây dựng trên các gò đất cao giữa làng, ban đầu chỉ là những ngôi nhà nhỏ, mái rạ, sau dần được tu bổ khang trang đẹp đẽ.

Đến giữa thời Nguyễn, một bộ phận dân cư của làng Lại Trì di cư ra bãi bồi ven sông Trà lập lên xóm mới. Nhân dân xóm này đã xây đình, dựng chùa ngay trên bến sông, rước chân nhang đức thánh ở đình làng Lại Trì ra thờ tại đình mới, chùa mới được gọi theo cái tên dân dã là đình Nổi, chùa Nổi.

Ảnh: Nhân dân tưng bừng tổ chức lễ hội đình Lại Trì ( Sưu tầm)

Làng Lại Trì có đình Lại Trì - di tích lịch sử cấp quốc gia, tương truyền, đình làng Lại Trì thờ Nam Hải đại vương Thục An Dương Vương, Quốc sư Dương Không Lộ và thân mẫu của ngài làm thành hoàng. Hàng năm, hội đình làng mở vào trung tuần tháng 9 âm lịch. Hội đình làng Lại Trì không chỉ có hát, có bơi chải mà còn có các trò chơi dân gian như đánh cờ bỏi, tổ tôm điếm, tam cúc điếm, có cả hát xẩm, hát ả đào và biểu diễn xiếc.

Ảnh: Tục rước kiệu trong lễ hội (sưu tầm)

Cụm di tích đình, đền Lại Trì, chùa Am gắn với sự tích Thiền sư Dương Không Lộ đã được Nhà nước xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia, đây là niềm tự hào không chỉ riêng với người dân Lại Trì mà còn của toàn tỉnh. Bên cạnh đó, không chỉ nổi tiếng với di tích hay lễ hội dân gian đậm đà bản sắc đặc trưng sông nước, làng Lại Trì cũng nổi danh với sự hiếu học, có nhiều người con thành đạt, vang danh tiên tổ, xóm làng. Năm Cảnh Hưng (1740 - 1786), làng đã có người thành đạt ra làm quan. Vào thời vua Minh Mạng (1820 - 1840) làng đã trích ra 15 mẫu ruộng làm ruộng “học điền” cho người cấy thuê lấy hoa màu rước thầy về làng mở trường dạy học.

Lại Trì ngày nay còn giữ được nét đẹp cảnh quan, môi trường yên ả, mộc mạc chốn điền viên. Cháu con làng Lại Trì cùng với nhân dân xã Vũ Tây đã, đang và vẫn tích cực chuyển dịch cơ cấu kinh tế, xóa đói giảm nghèo, chung tay xây dựng nông thôn mới, đồng thời ra sức gìn giữ, phát huy nét đẹp văn hóa truyền thống trong mạch nguồn văn hóa tuôn chảy.

Lễ hội truyền thống đình Lại Trì không chỉ góp phần gìn giữ, phát huy giá trị văn hóa truyền thống mà còn là dịp tri ân công đức các vị phúc thần, anh hùng liệt sĩ cũng như giáo dục con cháu uống nước nhớ nguồn, thêm yêu quê hương, đất nước./.

Thế Công (Tổng hợp và sưu tầm)