Nửa đầu thế kỷ XIX, chế độ phong kiến nhà Nguyễn cai trị hà khắc, địa chủ, cường hào ra sức bóc lột, đời sống nhân dân cơ cực, Phan Bá Vành - người con của quê hương Vũ Bình đã tập hợp lực lượng dựng cờ khởi nghĩa, dấy binh chống lại áp bức bóc lột. Cuộc khởi nghĩa kéo dài gần 7 năm thì bị dập tắt. 

Nhằm tưởng nhớ công ơn của thủ lĩnh Phan Bá Vành và các nghĩa quân, thời gian sau đó, trên nền Ðồn Cả tại cửa Kem, xã Vũ Bình - nơi từng là căn cứ chính trong hệ thống đồn lũy của cuộc khởi nghĩa Phan Bá Vành - nhân dân địa phương đã xây dựng đền thờ tưởng niệm Phan Bá Vành và các vị nghĩa sĩ năm xưa. 

Ảnh:  Lễ cắt băng khánh thành tại Khu di tích lịch sử Đồn Cả Phan Bá Vành (sưu tầm)

Tọa lạc trên mảnh đất trên bờ sông Hồng thuộc địa phận làng Nguyệt Lâm, xã Vũ Bình, huyện Kiến Xương, di tích Đồn Cả - Phan Bá Vành là nơi phụng thờ Phan Bá Vành và các nghĩa binh tham gia cuộc khởi nghĩa do ông làm thủ lĩnh. Đây là di tích được đầu tư xây dựng quy mô, bề thế nhất huyện Kiến Xương trong những năm gần đây.

“ Trên trời có ông sao Tua / Dưới làng Minh giám có vua Bá Vành” 

Ảnh: Khu vực tiền cảnh của đền (tác giả)

Để tưởng nhớ công lao to lớn của người thủ lĩnh nông dân và các nghĩa sĩ trong cuộc khởi nghĩa hào hùng năm đó, hàng năm, lễ hội Đồn Cả - Phan Bá Vành được nhân dân địa phương tổ chức 2 lần trong năm vào ngày sinh và ngày mất của thủ lĩnh Phan Bá Vành. Lễ hội được tổ chức gồm có phần tế lễ và giao lưu giữa các đoàn nghệ thuật, cùng với các trò chơi dân gian đặc sắc như: thi cờ tướng, thi chọi gà…

Ảnh: Tục rước Kiệu quay tại lễ hội ( ảnh sưu tầm)

Thủ lĩnh Phan Bá Vành là biểu tượng của sự tự hào, bất khuất của những người con quê hương Vũ Bình đã dám đứng lên bẻ gẫy gông cùm của cả một triều đình Phong kiến uy quyền, hà khắc.

Khu di tích lịch sử văn hóa quốc gia Đồn Cả - Phan Bá Vành được hoàn thành xây dựng đã trở thành điểm đến thu hút đông đảo du khách thập phương trong cả nước về dâng hương hành lễ, tham quan thưởng ngoạn. Khu di tích là điểm sáng văn hóa tâm linh mới của huyện Kiến Xương, cùng với các điểm di tích nổi tiếng khác của huyện như Đền - làng nghề chạm bạc Đồng Xâm (xã Hồng Thái), đền Vua Rộc (xã Vũ An), đền Lại Trì (xã Vũ Tây), làng nghề dệt đũi xã Nam Cao.... hình thành tuyến du lịch tâm linh - làng nghề địa phương đặc sắc, hấp dẫn./.

Thế Công (Tổng hợp)